Türkiye’nin lezzet haritasında, pek çok ilin sahip çıktığı çok sayıda yiyecek de bulunuyor. Türk halkı yaratıcı zekası ve engin mutfak kültürü ile birbirinden farklı ve çeşitli lezzetler yaratırken bu lezzetlere verdikleri isimlerle de hayli yaratıcı olduğunu ispatlıyor.
Urfa’nın Şıllık tatlısı, Adana’nın Süllüm’ü, Artvin’in Püşürük’ü, Bursa’nın Gavata’sı gibi binden fazla yemeğimize yöreye ve etnik dillere göre isimler verilmiş ve ortaya hayli renkli bir yemek sözlüğü çıkmış. Yemeklerin bazıları çeşitli yörelerde sahiplenince aynı yemeğe farklı isim vermek de hayli yaygın bir uygulama Paylaşılamayan yiyeceklerin başında çiğ köfte ve künefe geliyor. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya özgü olup bütün Türkiye’nin tanıdığı bir yiyecek olan ‘çiğ köfte’ye, Urfa, Adıyaman, Batman, Mardin ve Osmaniye, ‘künefe’ye ise Hatay ve Elazığ sahip çıkıyor. ‘Mantı’ da pek çok ilin mutfağında yer almakla birlikte en ünlüsü Kayseri mantısı…
Aşurelik buğday, nohut ve lola kemiğinin su ve tuz ilave edildikten sonra çömlekte ve odun ateşiyle ısıtılmış fırında pişirilmesiyle yapılan‘keşkek’ ya da “helise” de çok sayıda ilimizin mutfağında yer alıyor. Afyon, Amasya, Ankara, Balıkesir, Bilecik, Bitlis, Bursa, Çankırı, Çorum, Denizli, Elazığ, Mardin, Muğla, Ordu, Samsun ve Tunceli, keşkek’in özel yemek sayıldığı iller arasında bulunuyor.
Lor peyniri, irmik, un, şeker ve margarinle yapılan bir tatlı olan “höşmerim” ise Aksaray, Amasya, Ankara, Balıkesir, Bolu, Manisa ve Uşak’ın ortak lezzeti…
Daha çok İç Anadolu’da bilinen ‘madımak’ da Amasya, Çorum ve Yozgat’ın yöresel mutfağı içinde önemli bir yere sahip.
ADIM ADIM DAMAK LEZZETİ
Kebabıyla ve şalgam suyuyla ünlü güney ilimiz Adana’da yüzük çorbası, süllüm ve karakuş tatlısı da yöre mutfağının vazgeçilmezleri arasında yer alıyor. Adıyaman’ın ise “basalla”, “yapıştırma” ve”hıtap’ı ünlü…
En ünlü yiyeceği kaymaklı ekmek kadayıfı olan Afyon’un en ilginç yemeği ise sakala çarpan çorba… Zürbiye, sırtsırta, ağzı açık, pırasa musakka, ocak bükmesi, cızdırma, övme, hamursuz, cimcik, palize ve cücü kadayıf da Afyon’un özel yemekleri arasında bulunuyor. Pek çok ilin mutfağında yer alan ‘karnıyarık’a Afyon’da ‘yanıyarma’ deniyor.
Doğu illerimizden Ağrı’nın yöresel yemekleri ise abdigör köftesi, gösteberg et, selekeli (saç kavurma), haşıl, hengel, erdek, hasude, halise ve murtuğa. Aksaray’ın soğanlama, bamya çorbası ve çiğlemesi meşhur…
Amasya denince akla “elma” geliyor. 56 çeşit yemekle Türkiye’nin en zengin mutfakları arasında ilk sıralarda gelen Amasya’da çatal çorbası, helle çorbası, kesme ibik çorbası, göbek dolması, patlıcan pehli, pastırma gağallemesi, dene hasudası, ayva gallesi, gelin parmağı, gömlek kadayıfı, peluza, unutma beni, vişneli ekmek, eli böğründe, hengel, yakasal böreği, kaypak ve yanuç da hemen her evde sık sık pişirilen yemekler arasında…
İL İL LEZZETLER
Antalya: Antalya usulü piyaz, arap kadayıfı, karpuz kabuğu reçeli, bergamut reçeli.
Ardahan: Elma dolması, evelik aşı, bozbaş, ekmek aşı, pişi, kuymak (mıhlama)
Artvin: Laz böreği, hınkal, çergebaz, gendima, herisa, şilav, hasuta, kaysefe, zurbiyet, püşürük çorbası, soğan harşosu, çinçar çorbası
Aydın: Kulak çorbası, pelvize tatlısı, paşa böreği, yuvarlama, ısırganotu böreği, ebegümeci kavurması, arapsaçı
Balıkesir: Tirit, sura, saçaklı mantı, peynirli patlıcan, zerde tatlısı, mafiş tatlısı, börülce ekşilemesi.
Bartın: Pumpum çorbası, yumurtalı isbut, kabak burması, Amasra salatası.
Batman: Bumbar, Şam börek, perde pilavı.
Bayburt: Tel helvası, tatlı çorba, galaçoş, ekşi lahana, lor dolması, yalancı dolma.
Bilecik: Büzme, ovmaç çorbası, keklik kebabı, piruhi, samsı, pancar pekmezi, köpük helvası, kıtırcı helvası,
Bingöl: Dut pekmezi
Bitlis: Büryan kebabı, şekalok yemeği, çorti köftesi, gari aşı, glorik, gebol, çireş pancarı, kengerli pilav,
Bolu: Yoğurtlu bakla çorbası, imaret çorbası, acı su bazlamacı, çantıklı pide, kedi batmaz, orman kebabı, kaldırık dolması, kaşık sapı, keşli cevizli erişte, kaşık atmaç, bakla çullaması, paşa pilavı, kabak hoşafı, palize, coş hoşafı, karavul şerbeti, kızılcık şurubu, Bolu Beyi tatlısı, uğut tatlısı.
Burdur: Testi kebabı, kabak helvası, Burdur muhallebisi.
Bursa: Ekşili baş çorbası, etli gavata, kestaneli etli lahana dolması, mısır unu sarması, kaşarlı pırasa, patlıcan silkmesi, İnegöl köftesi, yörük kebabı, yufkalı hindi, ciğer sarması, Cennet köşkü, dilber dudağı, Kemalpaşa peynir tatlısı, incir dolması, zerde, kaymaçina, hamur bamyası, asude, dızmana.
Çanakkale: Bakla keşkeği, tumbi, turp otu salatası, kaçamak, lakerda, erik macunu, ahlat suyu.
Çankırı: Yaren güveci, mıkla, tutmaç, yumurta tatlısı.
Çorum: Leblebi, yanıç, cızlak, kömbe, hingal, borhani, helise, çullama, İskilip dolması, kara çuval helvası, teltel.
Denizli: Çaput aşı, alaçora, sıyırma, yoğurtlu patlıcan gömmesi, sura, gındıra çorbası.
Diyarbakır: Karpuz, cartlak kebabı, patlıcan meftunesi.
Düzce: Çerkez tavuğu, Arnavut böreği, Boşnak böreği, şıl böreği, göbete mantısı, lepsi, mamursa, haluj.
Edirne: Badem ezmesi, mamzama, akıtma, hardaliye, satır kebabı.
Erzincan: Tulum peyniri, tava leblebisi
Erzurum: Çağ kebabı, den çorbası, hıngel, herle aşı, çeç pancarı, çaşır,
Eskişehir: Çiğ börek, abısta, harşıl, yufkalı büryan, met helvası.
Gaziantep: Alinazik kebabı, keme kebabı, yeni dünya kebabı, simit kebabı, antep fıstığı, baklava
Giresun: Fındık, hamsi böreği, çalıçileği çorbası, mendek çorbası, yağlaş, karalahana diblesi, kiraz tuzlusu kavurması, hamsili mısır ekmeği,fasulye turşusu.
Gümüşhane: Köme, kuşburnu, dut pekmezi, dut pestili, lemis, haşıl, kanzılı börek, siron.
Hakkari: Gulul çorbası, kepaye, jaji, lalepet, duğeba, kiflik.
Hatay: Kaytaz böreği, taş kadayıf, kereviç, semirsek, kuş gözü.
Iğdır: Bozbaş yemeği, helise, perzana, helise, cızdık, salmanca, fetir, kaysafa, patlıcan reçeli.
Isparta: Miyane, sakala sarkan, tapalak, banak, kabine, kuyruğu sulu, samsa, tosmankara, derdimi alan.
İstanbul: Kanlıca yoğurdu, Sultanahmet köftesi, uykuluk, badem ezmesi, beyinli Beykoz kebabı.
İzmir: Kumru, Ayvalık tostu, sura, İzmir köftesi, papaz yahnisi, mücmeri, radika salatası, gerdan tatlısı.
Kahramanmaraş: Dövme dondurma, biber, tarhana, leğen çorbası, tirşik çorbası, Maraş paçası, pıtpıt lapası, sömelek, un sucuğu, bastık, çullama, ilende, hapısa, ravanda.
Karabük: Kuyu kebabı, bükme, çingene baklavası, göbü, kara mancar, katlaç, malak, perohi, şaptak,
Karaman: Batırık, bidik, Ermenek helvası,cibe ve ilisıra dolması, kayısı musakka, mıkla, mülükü, paraköfte,
Kars: Bal, kaymak, kaşar, gravyer, herre (un çorbası), hangel, haşıl, feselli, tandırda kaz çekmesi, piti.
Kastamonu: Banduma, simit tiridi, köle hamuru, cırık tatlısı, delioğlan sarığı, fincan böreği, haluçga, avuz, şurra
Kayseri: Pastırma, sucuk, mantı, pehli, yağbari, pöç, kovalama, üzüm yemeği, fincan ağzı, nevzine, aside,.
Kırıkkale: Alazlama, kömbe, külleme, batallaş, çalma, sarığı burma.
Kırklareli: Sulu kaçamak, kuru kaçamak, kaymakçına, külür, plaska, ısırgan otu çorbası, bıldırcın kağıt kebabı,
Kırşehir: Keykef, temal.
Kilis: Şıhıl mahşe, pekmez, kübbülmüşviyye, talı malhıta, köllük aşı, züngül, belluriye, cennet çamuru, firik pilavı, kibe, mazlum, mıkşi, teşrübe,mayanalı (anasonlu) kahke, haytayla, sucuk hapısası
Kocaeli: Kandıra yoğurdu, pişmaniye, saray helvası, otur fatma tatlısı, çiğceli kavurma.
Konya: Düğün yemeği, etli ekmek
Kütahya: Cimcik, dolamber böreği, namaz dolması, gökçümen hamursuzu, tosunum, kızılcık çorbası, tekke çorbası, çene çarpan çorbası, kötdür tatlısı.
Malatya: Kayısı, kağıt kebabı, kınalı ekmek, pileke, taş küllüğü, gurut çorbası, analı-kızlı, kurşun geçmez köftesi, gilgirikli köfte, keloğlan köftesi, zeytinyağlı marul sarması, fasulye yaprağı sarması, kabak çiçeği dolması, soğan dolması, patlıcan dövmesi.
Manisa: Mesir macunu, Kula güveç kapaması, şekerli pide, otlu pide, Manisa kebabı.
Mardin: Badem şekeri, ceviz sucuğu, ikbebet (içli köfte), semberuk, irok, kibe, kitel raha, lebeniyye
Mersin: Cezerye, tantuni, kerebici, zahter.
Muğla: Ara, dutmeç, çopur, döş dolması, balıklen, çıntar kavurması, ot ekşilemesi, galli patlıcan, ebegümeci kavurması, börülce kavurması, teltorlu börülce, yalankı, üzüm köftesi, ballı kabak, bestel, dülek reçeli.
Muş: Muş köftesi, çorti aşı
Nevşehir: Düğü, kesme, katma aşı, ağpakla (fasulye, kemikli et), dıvıl, ayva dolması, Nevşehir tavası, sızgıt
Niğde: Mangir çorbası, tava, üzüm boranası, ditme, unlu söğürme, papara, cılbır, halveter, kaşık kayganası
Ordu: Melocan (diken ucu) kavurması, Sakarca mıhlaması, galdirik kavurması, ısırgan yağlaşı, mısır yağlaşı, hoşgıran kavurması, kabak muhallebisi, pallabye.
Osmaniye: Tirşik (pancar), yer fıstığı, toğgar, çiçcire, etli kömbe.
Rize: Anzer balı, Rize köftesi, Rize simidi, Hamsi çiğirtası, çumur, enişte lokumu, pepçura
Sakarya: Pekmez, yoğurt
Samsun: Samsun pidesi, turşu kavurması, yer pancarı, mısır çorbası, kocakarı gerdanı.
Siirt: Zivzik narı, Pervari balı, perde pilavı
Sinop: Sinop kestanesi, nokul, içli tavas, mamalika
Sivas: Sivas kebabı, peskutan çorbası, pezik turşusu
Şanlıurfa: İsot, şıllık tatlısı, paliza, bostana, urfa kebabı
Şırnak: Kutlık, serbıdev, hekeheşandi, şımşıpe, meyre, bırınzer, mahmılatık, fıreydin, suryaz.
Tekirdağ: Tekirdağ köftesi
Tokat: Tokat kebabı, bacaklı çorba
Trabzon: Vakfıkebir ekmeği, akçaabat köftesi
Tunceli: Ovacık dağ sarımsağı, Şavak tulum peyniri, Pülümür balı, zerefet, sirekurt, sirepati, kavut, patila,
Uşak: Alacatene, haşhaş sürtmesi, ciğerli bulgur
Van: Otlu peynir, Van balığı (inci kefali), ilitme, senseger
Yalova: Yalova köftesi, yaprak pidesi, pavli, luhu şuşkey çirbuli, lalanga, çubiyiş gayi, papa , silohto, paponi,
Yozgat: Testi kebabı, arabaşı
Zonguldak: Çaycuma yoğurdu, Osmanlı çileği, Devrek simidi, beyaz baklava, kızılcık, cevizli dolma
